پیرچشمی یکی از شایع‌ترین تغییرات بینایی است که معمولاً بعد از ۴۰ سالگی بروز پیدا می‌کند. این عارضه بخشی طبیعی از روند افزایش سن است و به مرور باعث می‌شود تا تمرکز چشم روی اجسام نزدیک دشوار گردد. بسیاری از افراد زمانی متوجه بروز این اختلال می‌شوند که در حین مطالعه یا کار با موبایل و کامپیوتر احساس خستگی و تاری دید پیدا کنند.
پیرچشمی ناشی از تغییرات ساختاری در عدسی چشم است؛ زیرا معمولا با بروز این مشکل عدسی نمی‌تواند به‌خوبی روی تصاویر نزدیک فوکوس کند. اما خوشبختانه راهکارهای متعددی برای اصلاح آن وجود دارد که در ادامه به بررسی آن‌ها می‌پردازیم.
پیرچشمی چگونه ایجاد می‌شود؟
در چشم سالم عدسی می‌تواند با تغییر شکل خود، تصویر اجسام را در فاصله‌های مختلف روی شبکیه متمرکز کند. این فرایند با کمک عضله‌ای به نام مژگانی انجام می‌شود.
اما با افزایش سن بافت عدسی به‌تدریج سخت‌تر و ضخیم‌تر می‌شود و عضله مژگانی قدرت انعطاف خود را از دست می‌دهد. در نتیجه توانایی چشم برای فوکوس روی اجسام نزدیک کاهش پیدا می‌کند و فرد مجبور می‌شود کتاب یا گوشی را دورتر از چشم بگیرد تا واضح‌تر آن را ببیند.
در واقع پیرچشمی یکی از عیوب انکساری چشم است که معمولاً از ۴۰ تا ۴۵ سالگی شروع شده و تا حدود ۶۰ سالگی پیشرفت می‌کند. شدت آن در افراد مختلف متفاوت است اما معمولا می‌توان با استفاده از روش‌هایی مانند عینک طبی از پیشرفت آن جلوگیری کرد.
دلایل اصلی بروز پیرچشمی چیست؟
با شناخت دلایل اصلی بروز پیرچشمی می‌توانید بهترین روش درمانی را برای اصلاح آن استفاده کنید. البته پیرچشمی نتیجه تغییرات طبیعی در ساختار داخلی چشم است و ارتباط مستقیمی با افزایش سن دارد. به همین دلیل در بسیاری از موارد نمیتوان از روش‌های جراحی عیوب انکساری مانند عمل فمتو برای درمان این مشکل استفاده کرد و انتخاب روش درمانی نیاز به معاینه چشم‌ها توسط پزشک دارد. اما مهم‌ترین علت‌های بروز این وضعیت عبارتند از:
- کاهش انعطاف عدسی
عدسی چشم در سنین پایین نرم و قابل انعطاف است و به‌راحتی شکل خود را تغییر می‌دهد. اما با گذر زمان این انعطاف کاهش یافته و عدسی نمی‌تواند به اندازه کافی انحنا پیدا کند و روی اجسام نزدیک تمرکز نماید. - تغییر در عملکرد عضله مژگانی
عضله مژگانی که وظیفه تغییر شکل عدسی را بر عهده دارد، با افزایش سن ضعیف می‌شود و پاسخ‌دهی آن به پیام‌های عصبی کاهش پیدا می‌کند. به همین دلیل عدسی چشم سفت شده و پیرچشمی اتفاق میافتد. - سبک زندگی و ابتلا به بیماری‌های مختلف
قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض نور آفتاب، تغذیه نامناسب، استعمال دخانیات و بیماری‌هایی مانند دیابت یا بیماری‌های قلبی می‌توانند روند پیری چشم را تسریع کنند. بنابراین با در پیش گرفتن سبک زندگی سالم می‌توان از ابتلا به این مشکل جلوگیری کرده یا روند آن را کند کرد. - زمینه ژنتیکی
برخی از افراد به‌طور ژنتیکی زودتر از دیگران دچار پیرچشمی می‌شوند. در واقع اگر والدین یا نزدیکان شما خیلی زود به عینک مطالعه نیاز پیدا کرده‌اند، احتمال بروز زودتر این عارضه برای شما بیشتر می‌شود.
علائم و نشانه‌های پیرچشمی
هنگامی که عدسی چشم انعطاف خود را از دست می‌دهد، تمرکز روی اجسام نزدیک به تلاش بیشتری نیاز پیدا می‌کند. این تلاش اضافه باعث بروز علائم مشخصی می‌شود که توجه به آن‌ها می‌تواند به تشخیص زودهنگام کمک کند. به این صورت می‌توانید بهترین درمان را انتخاب کرده و از پیشرفت بیماری جلوگیری کنید. البته برخی روش‌های درمانی مانند عمل لیزیک معمولا برای درمان پیرچشمی قابل استفاده نیستند اما از این روش‌ها می‌توان برای ایجاد حالت مونوویژن در چشم استفاده کرد.
پیرچشمی معمولاً به‌تدریج ظاهر می‌شود و بسیاری از افراد در ابتدا آن را با خستگی یا ضعف بینایی اشتباه می‌گیرند. در این بخش برخی از علائم و نشانه‌های پیرچشمی را مورد بررسی قرار می‌دهیم:
- تاری دید در فاصله نزدیک
یکی از نخستین نشانه‌های پیرچشمی، تاری دید هنگام مطالعه یا کار با گوشی است. در واقع فرد معمولاً احساس می‌کند باید نوشته‌ها را دورتر از چشم نگه دارد تا آن‌ها را واضح‌تر ببیند. - خستگی و درد چشم هنگام مطالعه
خواندن طولانی‌مدت یا انجام کارهای دقیق مانند دوخت و دوز باعث فشار روی چشم می‌شود. این حالت اغلب با احساس سنگینی در پلک یا اطراف چشم همراه است. - نیاز به نور بیشتر برای دیدن جزئیات
افراد مبتلا به پیرچشمی معمولاً در نور کم دچار مشکل می‌شوند و ترجیح می‌دهند برای مطالعه از نور شدیدتر استفاده کنند. - سردرد یا احساس فشار در ناحیه چشم
تلاش مداوم برای فوکوس روی اجسام نزدیک ممکن است باعث سردردهای مبهم در اطراف پیشانی و چشم‌ها شود که یکی از نشانه‌های ابتلا به پیرچشمی است. - تغییر مداوم در شماره عینک
در مراحل اولیه فرد ممکن است احساس کند شماره عینک مطالعه‌اش به‌سرعت تغییر می‌کند یا با عینک‌های مختلف دیدش بهتر یا بدتر می‌شود.
تفاوت پیرچشمی با سایر عیوب انکساری چشم
پیرچشمی با سایر عیوب انکساری مانند نزدیک‌بینی، دوربینی و آستیگماتیسم تفاوت بنیادی دارد. در دیگر عیوب انکساری، علت اصلی ایجاد اختلال، تغییر در شکل کره چشم یا انحنای قرنیه است که باعث می‌شود نور به‌درستی روی شبکیه متمرکز نشود. اما در پیرچشمی ساختار کلی چشم طبیعی است و مشکل از کاهش انعطاف‌پذیری عدسی و ضعف عضله مژگانی ناشی می‌شود.
در نزدیک‌بینی فرد اجسام دور را تار می‌بیند، در حالی که در پیرچشمی، دید نزدیک دچار مشکل می‌شود. همچنین عیوبی مانند نزدیک‌بینی، دوربینی و آستیگماتیسم معمولاً از دوران کودکی یا جوانی ایجاد می‌شوند، اما پیرچشمی به‌طور تدریجی و پس از میانسالی بروز پیدا می‌کند.
نکته مهم دیگر این است که روش‌های درمانی این بیماری نیز متفاوتند. برای مثال عیوب انکساری اغلب با لیزر یا استفاده از لنز اصلاح می‌شوند، ولی پیرچشمی به درمان‌هایی مانند عینک چندکانونی، لنزهای خاص یا ترکیب روش‌های جراحی نیاز دارد.
بهترین روش‌های درمان و اصلاح دید در پیرچشمی
با اینکه پیرچشمی بخشی طبیعی از روند افزایش سن است، اما امروزه روش‌های متنوعی برای اصلاح آن وجود دارد. در واقع از عینک‌های مخصوص تا جراحی‌های پیشرفته، همگی با هدف بازگرداندن دید واضح و طبیعی طراحی شده‌اند.
درمان پیرچشمی با هدف بهبود تمرکز چشم روی اجسام نزدیک انجام می‌شود. البته بسته به شرایط بینایی و سبک زندگی، پزشک ممکن است از روش‌های نوری، دارویی یا جراحی استفاده کند. در ادامه مهم‌ترین روش‌های درمانی را با جزئیات بررسی می‌کنیم.
۱. عینک‌های مخصوص مطالعه
ساده‌ترین و رایج‌ترین روش درمان پیرچشمی استفاده از عینک‌های مخصوص مطالعه است. این عینک‌ها در فاصله‌های نزدیک تمرکز را بهبود می‌دهند و معمولاً در افراد بالای ۴۰ سال کاربرد زیادی دارند.
۲. عینک‌های دوکانونی یا چندکانونی
این عینک‌ها دو یا چند ناحیه با قدرت‌های متفاوت دارند؛ برای مثال بخش بالایی برای دید دور و بخش پایینی برای دید نزدیک طراحی شده است. البته نسخه‌های جدیدتر مانند عینک‌های تدریجی (Progressive) دید نرم‌تر و طبیعی‌تری فراهم می‌کنند.
۳. لنزهای تماسی چندکانونی
برای کسانی که تمایلی به استفاده از عینک ندارند، لنزهای چندکانونی گزینه مناسبی هستند. همچنین می‌توانید از لنزهای مونوویژن استفاده کنید که در این حالت یک چشم برای دید دور و دیگری برای دید نزدیک تنظیم می‌شود.
۴. درمان‌های جراحی پیرچشمی
در سال‌های اخیر روش‌های جراحی برای اصلاح پیرچشمی پیشرفت زیادی کرده‌اند. در واقع با استفاده از جراحی‌هایی مانند عمل لیزیک یا کاشت لنز داخل چشمی می‌توان تمرکز دید را بهبود بخشید. در برخی از موارد نیز از لیزرهای پیشرفته مانند فمتوسکند برای ترکیب درمان‌های مختلف استفاده می‌شود تا دیدی پایدار و دقیق ایجاد شود. البته انتخاب روش مناسب حتماً باید توسط چشم‌پزشک و پس از معاینه کامل چشم انجام گیرد.
۵. درمان‌های دارویی و قطره‌های مخصوص
قطره‌هایی وجود دارند که با تأثیر بر عضله مژگانی، عمق فوکوس چشم را افزایش می‌دهند و به بهبود دید نزدیک کمک می‌کنند. البته این روش‌ها معمولاً موقتی هستند و نمیتوانند جایگزین استفاده از لنز، عینک یا روش‌های جراحی شوند.
نقش تغذیه و سبک زندگی در کنترل پیرچشمی
هرچند پیرچشمی قابل پیشگیری کامل نیست، اما می‌توان با انتخاب سبک زندگی سالم، روند آن را کند کرد. بنابراین برای جلوگیری از ابتلا به این مشکل به موارد زیر توجه کنید:
- تغذیه سرشار از آنتی‌اکسیدان‌ها و ویتامین‌های ضروری مانند A، C، E، لوتئین و زینک به حفظ سلامت عدسی چشم کمک می‌کند.
- استفاده از عینک‌های محافظ در برابر نور آبی صفحه‌نمایش‌ها، پرهیز از سیگار کشیدن و قرار نگرفتن طولانی‌مدت در معرض نور مستقیم آفتاب از اقداماتی است که می‌تواند سلامت چشم‌ها را حفظ کند.
- خواب کافی، استراحت دادن به چشم‌ها در طول کارهای طولانی و انجام معاینه‌های منظم چشم نیز تأثیر چشمگیری در کنترل علائم پیرچشمی دارند.
اهمیت معاینه‌های دوره‌ای چشم بعد از ۴۰ سالگی
بسیاری از افراد بروز تغییرات بینایی را امری طبیعی می‌دانند و از مراجعه به چشم‌پزشک صرفنظر می‌کنند. اما معاینه‌های سالانه بعد از ۴۰ سالگی می‌تواند از تشدید علائم جلوگیری به عمل آورد.
پزشک در این معاینه‌ها علاوه بر بررسی پیرچشمی، سلامت شبکیه و احتمال بروز بیماری‌هایی مانند گلوکوم و آب مروارید را نیز ارزیابی می‌کند. ذکر این نکته ضروری است که تشخیص زودهنگام امکان انتخاب روش درمان مناسب و حفظ کیفیت زندگی را به‌طور قابل‌توجه‌ای افزایش می‌دهد.
در پایان
پیرچشمی یکی از تغییرات طبیعی اما قابل کنترل در روند بینایی است که به دلیل کاهش انعطاف عدسی چشم رخ می‌دهد. شناخت به‌موقع علائم این مشکل و استفاده از روش‌های درمانی مناسب مانند عینک‌های تخصصی یا جراحی‌های اصلاحی، می‌تواند کیفیت دید و زندگی را به میزان زیادی بهبود دهد.
در پایان توصیه می‌کنیم در صورت مشاهده هرگونه نشانه از تاری دید نزدیک، برای بررسی دقیق به چشم‌پزشک مراجعه کنید تا بهترین راه‌حل درمانی بر اساس شرایط بینایی شما انتخاب شود.
